Chống xói mòn bằng cỏ siêu rễ
Có một loại cỏ bản địa mang tên vetiver ở Ấn Độ. Chúng đang bắt rễ tại nhiều nước nhiệt đới và là một công cụ chống sói mòn cũng như dọn ô nhiễm: Cỏ vetiver.
Loại cỏ này có một bộ rễ dầy, dường như không thể xuyên qua, và cắm sâu 4m xuống đất. Bộ rễ thẳng tạo thành một ``bức tường thép``, ngăn cản tình trạng xói mòn trên các bờ dốc. Cỏ vetiver không chỉ rẻ tiền mà còn có khả năng kháng sâu bệnh. Chúng hút chất ô nhiễm và cải thiện sản lượng cây trồng. Ngoài ra, ventiver có thể sinh trưởng trong mọi loại đất, trên bất kỳ bờ dốc nào tại mọi vùng nhiệt đới.
Dale Rachmeler, chủ tịch Vetiver Network, cho biết: ``Cỏ vetiver không gây tác động tiêu cực. Trái lại, mỗi lần nghiên cứu kỹ hơn, chúng ta biết được ngày càng nhiều ích lợi của nó``. Mạng lưới này được thành lập năm 1986 để thúc đẩy việc trồng cỏ vetiver như một công cụ hiệu quả và chi phí thấp, đặc biệt đối với các dự án phát triển tại nước nghèo. Richard Grimshaw là người sáng lập, đồng thời là chủ tịch Vetiver Network. Ông nói rằng tốc độ thừa nhận công nghệ này rất chậm chạp song lưu ý rằng trong 15 năm qua, việc sử dụng vetiver đã lan tới hơn 100 quốc gia, khoảng 40 trong số đó có các dự án đang hoạt động.
Ngày càng nhiều người ý thức về các giá trị sử dụng của vetiver và bắt đầu sử dụng loại cỏ này. Gần đây, vetiver nổi tiếng về vai trò làm ổn định bờ dốc dọc theo một đường tàu dài 163km chạy ngoằn ngoèo qua một khu rừng rậm trên đảo quốc Madagascar. Tuyến đường xe lửa Fianarantsoa Côte Est (FCE) là phương tiện vận tải duy nhất đối với hơn 100.000 nông dân nơi đây, người sống giữa thành phố cao nguyên Fianarantsoa và cảng miền Đông Manakara. Họ trồng và xuất khẩu các nông phẩm như chuối và cà phê.
Một nghiên cứu do Cơ quan Phát triển Quốc tế Mỹ tài trợ (USAID) phát hiện rằng đường xe lửa này cũng có lợi cho động, thực vật hoang dã. Nó giúp bảo vệ một vùng rừng nguyên vẹn, đồng thời cho phép động vật di cư giữa các Công viên Quốc gia ở phía Nam và phía Bắc đường tàu. Tuy nhiên, trong những năm qua, xói mòn đã phá huỷ đường tàu này. Cách đây bốn năm, hai cơn bão hoành hành tại Madagascar trong hai tháng, cuốn trên 150.000m3 mảnh vụn lên đường xe lửa FCE, làm tuyến đường không thể hoạt động.
Được USAID tài trợ, Karen Freudenberger đã tiến hành nghiên cứu về FCE trong khuôn khổ Dự án phục hồi FCE trị giá 13 triệu USD. Cùng với các nhà lãnh đạo địa phương, bà đã phát triển một chương trình liệt kê những nông dân sống và làm việc dọc FCE để trồng các hàng rào vetiver nhằm ổn định các con dốc xung quanh. Chương trình nêu bật sự phụ thuộc của nông dân vào tuyến đường xe lửa và chứng minh mối quan hệ giữa nông nghiệp và lở đất. Rachmeler nói: ``Khi một vài nông dân bắt đầu sử dụng vetiver, tin tức lan truyền nhanh chóng và nhu cầu mua cỏ tăng nhanh``.
Ngày nay, có hơn 600 nông dân đã trồng khoảng ba triệu cây trong các hàng rào dọc theo FCE. Giữa hai hàng vetiver, nông dân trồng nhiều loại cây từ lúa, lúa mì cho tới cây ăn quả. Freudenberger cho biết: ``Năm nay, chúng tôi có một cơn bão quanh đi quẩn lại, rất giống cơn bão Eline và Gloria trong năm 2000. Thay vì 150.000m3 mảnh vụn, hiện chúng tôi chỉ có 300m3. Do vậy, chương trình của chúng tôi đang thành công``. Khi được trồng thành hàng, cỏ vetiver hoạt động như một... bộ lọc hoàn hảo, làm chậm tốc độ thoát nước mưa trên mặt đất và cản lại trầm tích trong đất. Do vậy, lượng chất dinh dưỡng bị mất giảm mạnh trong khi độ ẩm và mực nước ngầm được cải thiện đáng kể.
Do hạt vetiver vô sinh và rễ của nó cắm thẳng xuống đất nên loại cỏ này ``cố thủ`` ở nơi nó được trồng. Vetiver không lây lan giống như thực vật xâm hại và không thể trồng nó từ mảnh thân được cắt. Khi vetiver được trồng thành hàng, chỉ có nước, không phải đất, có thể đi qua. Cùng với thời gian, mặt đất được ổn định vĩnh viễn. Vetiver chiếm ít diện tích và không cạnh tranh với các cây trồng lân cận.
Trồng và chăm sóc loại cỏ này rất dễ dàng, không tốn công sức. Ngoài việc bảo vệ đất, cỏ vetiver còn được sử dụng để ổn định bờ sông, kênh mương, trụ đầu cầu, chống lở đất, cải thiện chất lượng nước...
Theo Vietnamnet